Tại sao tiếng đàn Mã đầu cầm như khóc như than?
Các bạn có dịp đến Mông Cổ, trong một buổi trình bày văn nghệ, thế nào bạn cũng nghe những bài trường ca urtiin duu, có tiếng đàn trầm hơn đàn gáo (ngoài Bắc gọi là đàn hồ), tương tợ như đàn violoncelle của phương Tây - phụ hoạ. Đó là đàn "morin-khuur" (đọc là "mô rin khua", morin là con ngựa, khuur là cây đàn, viết theo chữ Hán đọc là "Mã đầu cầm" 马头琴 – nghĩa là cây đàn có hình đầu con ngựa).
Đàn thuộc loại nhạc khí có cung kéo trên hai sợi dây trước kia bằng lông đuôi ngựa, ngày nay bằng ni-lông. Thùng đàn bằng gỗ, hình thang, cần dài, đầu cần chạm hình đầu con ngựa. Vì vậy đàn mang tên là "Mã đầu cầm".
Đầu đàn Mã đầu cầm (cần đàn có hình đầu con ngựa)
Có nhiều truyền thuyết về cây Mã đầu cầm. Hôm nay, tôi thuật cho các bạn nghe một trong những truyền thuyết đó. Xin mời các bạn theo tôi đến Mông Cổ và đi ngược dòng thời gian…
Ngày xửa ngày xưa, trên Thiên đình có 28 vì sao, gọi là Nhị thập bát tú. Đêm đêm, thường xuống phàm trần, dưới dạng 28 tướng kim giáp, kim bào, cưỡi ngựa chạy rong chơi, ngắm xem phong cảnh, xuyên qua đồng rộng, lên đỉnh núi cao, khi hưởng gió mát trăng thanh, khi nếm rượu bên bờ suối. Nhưng luôn luôn phải nhớ, khi nghe gà gáy canh ba thì phải trở về trời, trước khi vừng ô ló dạng. Nếu không kịp, cửa trời sẽ đóng và phải bị đọa mãi mãi dưới trần.
Vị tướng lãnh của 28 vì sao, nhờ có con Thiên lý mã, chớp mắt chạy xa ngàn dặm, nên trời vừa nhá nhem tối đã đến hồng trần, và có thể nấn ná đến khi gà gáy canh năm trở về trời cũng kịp. Đến sớm về muộn nhờ con Thiên lý mã, chàng có đủ thời gian gặp một nàng thôn nữ, và đã cùng nàng trao đá đổi vàng.
Đêm đêm, người thiếu nữ đợi chờ người yêu…
Khi màn đêm buông xuống, nghe tiếng vó ngựa, người tình đã hiện ra trước cửa lều (1). Nàng không còn cảnh cô phòng chiếc bóng, có bạn vàng để pha trà đối ẩm, ngâm thơ xướng hoạ.
Một đêm, tò mò nàng hỏi:
- Chàng từ đâu đến?
- Ta đến tự Thiên đình.
- Rồi mỗi sáng chàng đi về đâu?
- Ta trở về thượng giới.
Nghe qua, nàng bán tín bán nghi. Lén chàng, nàng chuẩn bị một con tuấn mã. Khi chàng từ giã nàng, leo lên lưng ngựa, nàng cũng giục con tuấn mã chạy theo để xem chàng đi về đâu.
Nhưng làm sao một con tuấn mã ở hạ giới theo kịp con Thiên lý mã chốn Thiên đình?
Trong nháy mắt chàng đã khuất dạng và nàng trở về lều đợi chàng đến hôm sau.
Nàng băn khoăn tự hỏi: "Con Thiên lý mã của chàng trông gầy còm, mà sao có sức chạy như bay?".
Đêm nay, khi chàng say giấc điệp, nàng lén ra ngoài lều đến cạnh Thiên lý mã… "À thảo nào! Như vầy mà chẳng chạy mau sao được!". Thì ra phía sau mỗi chân ngựa có một cặp cánh nhỏ.
Đã bao lần, nàng năn nỉ chàng ở lại với nàng, mà chàng chỉ vuốt má nàng và nói: "Công việc của ta rất nhiều trên Thiên đình, ta không thể bỏ cả để ở lại dưới trần. Mỗi đêm, chúng ta được gặp nhau như vầy đã là hạnh phúc lắm rồi!".
Vẻ đẹp của thảo nguyên đại ngàn Mông Cổ
Vì quá yêu chàng, nàng nghĩ rằng: "Nếu không có cặp cánh, ngựa thần không thể đưa chàng về trời. Nàng sẽ giữ chàng ở mãi cạnh bên nàng". Không nghĩ thêm xa xôi chi nữa, nàng lấy dao cắt cả 4 cặp cánh nhỏ.
Chàng đâu có ngờ chuyện chi đã xảy ra lúc chàng đang an giấc nồng. Đến sáng, như thường lệ, khi gà gáy canh năm, chàng từ giã nàng và lên ngựa để về trời.
Nhưng… sao lạ quá? Hôm nay, Thiên lý mã không còn vượt qua ngàn dặm trong nháy mắt. Mặc dầu đã cố hết sức phi mau, nhưng đường về Thiên đình thấy còn diệu viễn, và chân trời đã bắt đầu "thoa son thắm" rồi! (2)
Chàng vuốt lưng Thiên lý mã và hỏi: "Tuấn mã ơi! Sao hôm nay, ngươi không còn sức phi mau như gió? Cố gắng lên đi! Ngươi có thấy vừng ô sắp ló dạng rồi chưa? Khi "đêm biếc sẽ tàn, vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa" (3) thì chúng ta sẽ không thể đến kịp trước khi cửa trời khép kín. Mau đi tuấn mã!!! Cố gắng thêm đi! Cố gắng thêm nữa đi!...".
Thiên lý mã đã đem hết tàn lực phi mau phi mau… Nhưng mặt trời đã lên. Nắng vàng đã chiếu! Người ngựa rơi trên bãi sa mạc!!! Chàng ôm Thiên lý mã vào lòng, lấy áo lau mồ hôi đầm đìa trên thân ngựa quí.
Thiên lý mã kiệt sức, nhìn chàng bằng đôi mắt u buồn, rồi khép hẳn mắt lại, trút hơi thở cuối cùng trên cánh tay chàng.
Chàng khóc lớn và kêu to: "Thiên lý mã ôi! Thiên lý mã…..ôi!" Vừa khóc chàng vừa nhìn lên trời, trời xa vòi vọi. Nhìn sa mạc, cát trắng trùng trùng! Người yêu ơi! Giờ nầy nàng ở nơi nao?
Chàng khóc Thiên lý mã, ôm đầu ngựa vào lòng. Khi giọt lệ của chàng rơi trên mình ngựa, ngựa biến thành đàn. Đầu ngựa thành đầu đàn. Đuôi ngựa thành dây đàn. Lấy lông đuôi làm bả cung kéo lên dây đàn phát ra những tiếng kêu thương.
Từ ấy đến giờ, Mã đầu cầm đã vượt thời gian, được cha truyền con nối, đến nay thanh niên Mông Cổ còn biết đàn Morinkhuur.
Thanh niên Mông Cổ học Mã đầu cầm
Nhưng mỗi khi tiếng đàn cất lên phụ hoạ cho những bài trường ca "urtiin duu", ai có thể dằn lòng xúc động khi nghe tiếng đàn ai oán hòa theo giọng hát như khóc như than?
TRẦN VĂN KHÊ
(1) Người Mông Cổ không cất nhà, chỉ ở trong lều hình tròn gọi là "yourte"
(2) Trích trong kịch thơ "Anh Nga" của Phạm Huy Thông
"Nhưng trước lúc ven trời thoa son thắm
Hãy để lòng say đắm một đêm nay!"
(3) Cũng trong kịch thơ "Anh Nga"
“Nhưng đêm biếc sẽ tàn, trăng xuân biến
Và vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa”
 |
Add a Comment
|
|
trantruongca wrote on Apr 14, '09, edited on Apr 14, '09
Thầy rất vui khi thấy độc giả cảm thông với câu chuyện. Chuyện nầy Thầy viết ra từ lâu, đã đăng trên vài tạp chí bên Pháp và trong nước. Nhưng hôm nay, Khánh Vân tìm được hình ảnh phù hợp để minh họa cho bài viết lại thêm có nhạc Mông cổ bài urtiin-duu có Mã đầu cầm phụ họa, Thầy đọc lại bài Thầy viết mà thấy thú vị khác thường. Thầy ôm hôn con nhiều để cám ơn con, Khánh Vân ơi!
Thầy Khê của con |
 |
trunganhvu wrote on Apr 13, '09
câu chuyện cảm động quá, cám ơn giáo sư nhiều, kính chúc giáo sư mạnh khỏe!
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét