Vài kỷ niệm với bài Anh Khoá của Nhà Thơ Á Nam Trần Tuấn Khải
Chân dung nhà thơ Á Nam Trần Tuấn Khải
Năm 1932, tôi mồ côi cha mẹ. Cô Ba tôi, thay cha thay mẹ nuôi ba anh em tôi. Chúng tôi rất ngoan, nghe lời Cô dạy, học hành được Thầy khen bạn mến. Năm đó tôi đã rời tổ ấm đi Tam Bình, được Cô Năm tôi nuôi ăn học để chuẩn bị thi bằng "Sơ học" thuở ấy, trước khi thi vào trường trung học.
Hè về chung sống với Cô tôi và hai em tôi. Một hôm có gánh hát Mai Thành Các đến diễn tại Vĩnh Kim. Có những màn "thôi miên ảo thuật". Tôi giống Cha tôi, rất mê "thôi miên" nên xin Cô Ba tôi cho phép đi xem. Cô căn dặn tôi phải theo Anh Bá, con của Bác Hai Dương, xong đêm hát về gọi Cô tôi mở cửa.
Nhưng đêm đó tôi thích những trò thôi miên không bằng màn một ca sĩ nhỏ, 14 tuổi, tên Sáu, ngâm một bài "Anh Khoá". Nghe xong bài ngâm, tôi đợi lúc vãn hát, xin gặp "anh Sáu" để tỏ lòng ái mộ. Ông Mai Thành Các thì lại nhìn thấy tôi là một đồ đệ lý tưởng để ông truyền nghề "thôi miên ảo thuật" nên rất vui lòng cho tôi gặp anh Sáu và cho phép tôi ở lại rạp hát. Tôi quên lời Cô tôi dặn, ở lại trò chuyện với anh Sáu và nhờ anh dạy cho tôi ngâm"Anh Khoá ơi! Em tiễn chân anh đến tận bến tàu...".
Sáng sớm tôi về nhà. Cô tôi chưa bao giờ khiển trách tôi nghiêm khắc như lần đó. Đây là lần đầu tôi đã "bỏ nhà đi theo một gánh hát". Cô sợ trong tương lai tôi sẽ "mê hát mà xao lãng việc học". Khi ông Mai Thành Các xin gặp Cô tôi để ngỏ ý muốn thâu tôi làm đồ đệ thì Cô tôi đã từ chối ngay.
Lúc gánh hát rời Vĩnh Kim, trong cả tháng trời tôi nhớ "anh Sáu" với giọng ngâm bài "Anh Khoá" và từ ấy tôi thường ngâm đi ngâm lại bài "Anh Khoá" mà theo lời của anh Sáu là một điệu ngâm đặc biệt miền Bắc. Tôi đâu có ngờ tác giả của bài ấy là Á Nam Trần Tuấn Khải!
Trở lại Tam Bình, Thầy Đặng Văn Bảy, thầy dạy tôi năm "lớp nhì một năm" (cours Moyen première année) đã dắt tôi trở về với cây đờn kìm và lối đờn tài tử. Tôi bắt đầu quên bài "Anh Khoá".
Đến năm 1953, tôi đang nằm trong Nhà dưỡng lao của các trường Đại học tại Aire sur l'Adour, anh Nguyễn Trọng Thu cần sự cộng tác của tôi trong việc lồng tiếng phim "Tarzan nổi giận" (Tarzan se fâche). Tôi được nghỉ phép một tuần để lên Paris lồng tiếng phim. Lần đó sau khi công việc hoàn tất, các "nghệ sĩ" họp nhau ăn tiệc. Hôm đó anh Đặng Trần Vận, kỹ sư âm thanh, bạn láng giềng của tôi từ thuở tôi du học tại Hà Nội, anh có một người trong họ chuyên hát ca trù, đã dạy anh một bài "Anh Khoá". Hôm đó anh Vận vừa đệm đàn lục huyền cầm vừa ngâm. Giọng anh rất mượt. Tiếng ngân đổ hột của anh nghe như tiếng than nức nở. Ai cũng xuýt xoa khen ngợi và yêu cầu anh Vận ngâm lại. Khi nghe bài ấy, thấy khác bài tôi đã học từ thuở 12 tuổi, hỏi anh Vận thì anh nói rằng bài anh học là của các "ả đào" thường hát. Anh cũng không biết ai là tác giả. Nhưng bài "Anh Khoá" nầy diễn tả hoàn cảnh người vợ của anh Khoá, khi chồng đã đi xa nhà, phải "dạy con thay bố" và "nuôi mẹ già thay con", một mình đảm đang, "tính đốt ngón tay đã một năm tròn, và ăn sương nuốt gió kể cũng hao mòn cái xác con ve". Tôi một lần nữa "mê" bài anh Khoá nầy và nhờ anh Vận dạy tôi từ cách luyến láy, đổ hột, và tôi tập thật kỹ, thỉnh thoảng ngâm cho bạn bè nghe ai cũng thích.
Khi tôi dạy học tại Sorbonne, có gia đình một môn sinh của tôi, cậu Mahmoud Guettat suýt đổ vỡ (Tôi có nhắc lại việc ấy trong Hồi Ký số 5 của tôi). Tôi gặp vợ chồng Mahmoud, tôi nói cảnh người vợ "ăn sương nuốt gió" đợi chồng về để so sánh với cảnh của hai vợ chồng em lúc bấy giờ. Và tôi ngâm cho hai vợ chồng nghe bài Anh Khoá. Hai vợ chồng không ngăn được giọt lệ. Lời khuyên của tôi nhờ sức gợi cảm của bài Anh Khoá làm cho hai vợ chồng nắm tay nhau và chịu bao cực khổ, đến ngày cậu Mahmoud đậu Tấn Sĩ, được làm Giáo sư tại Đại học Tunis. Hiện nay hai vợ chồng sống chung với nhau và có 3 mặt con.
Cách đây độ 10 năm, một người bạn cũ, cùng học với tôi tại trường Trung học Trương Vĩnh Ký, Giáo sư Nha khoa Lê Văn Tài, thường thích nghe tôi đờn tài tử. Anh rất thích những bài buồn như Tứ Đại Oán, Văn Thiên Tường. Nhưng chỉ thích nghe tôi đờn tranh thôi. Một hôm, nghe tôi ngâm bài "Anh Khoá" anh thích quá, chép lại bài đó trên hết một mặt ca xết, trong 45 phút chỉ một bài "Anh Khoá". Anh mỗi ngày mỗi nghe đến chị Tài, phu nhân của anh, gặp tôi phải "trách nhẹ", vừa trách vừa cười: "Anh ngâm bài Anh Khoá cách nào mà anh Tài "ghiền" nó còn hơn người ta ghiền á phiện. Từ sáng đến chiều Anh Khoá, rồi Anh Khoá". Đến nay anh Tài đã ra đi. Chị nhắc lại và nói: "Tôi không dám nghe lại cuồn ca xết đó, và khi nghe ai ngâm "Anh Khoá" tôi không thể nào chịu nỗi vì nhớ lại anh Tài".
Một người bạn thâm giao khác của tôi, Dược sĩ Tường Vân, sau khi nghe tôi ngâm bài Anh Khoá đã nói: "Sau nầy lúc tôi "ngáp ngáp" (hấp hối), xin để cho tôi nghe bài nầy để tôi được ra đi trong tiếng nhạc lời ca êm ái dịu dàng".
Mãi sau, khi nghiên cứu nhạc Việt Nam để soạn luận án Tấn sĩ tôi mới biết những bài "Anh Khoá" tôi mê và đã hát rất nhiều lần là của Cụ Á Nam Trần Tuấn Khải, cũng như tôi đã hò bao lần câu "Chiều chiều trước bến Văn Lâu" mà không biết tác giả là Cụ Ưng Bình!
Một nhà thơ có những tác phẩm được dân gian truyền tụng mà không biết tên tác giả, đã được một phần thưởng rất quí, vì lời thơ của mình đã đi thẳng, đi sâu vào lòng của dân gian.
Hôm nay, nhân ngày lễ kỷ niệm 20 năm ngày mất của Cụ Á Nam Trần Tuấn Khải, kẻ hậu sinh xin có vài kỷ niệm thuật lại để tưởng niệm một nhà thơ đã đi vào lòng dân gian qua nhiều tác phẩm và đặc biệt bài "Anh Khoá".
Trần Văn Khê
 |
Add a Comment
|
|
trantruongca wrote on Nov 18, '08
Camon cac ban da tiep loi toi cai len mang nhung bai tho cua cu A Nam Tran Tuan Khải
Rat ly thu ! Hoan nghinh các ban lonnhỏ, già trẻ Tràn Văn Khê |
 |
hphamtsnqd wrote on Nov 17, '08
Cảm ơn Bác Thái Tụng và cháu Ngọc Hân đã post bài này.chúc luôn vui khoẻ bình an
Phạm Tất Hanh |
 |
Kính giáo sư Trần Văn Khê,
Để bổ túc bài Anh Khoá xuống tàu cháu TT xin kèm theo đây bài anh Khóa về xum hợp gia-đình của cụ Á Nam Trần Tuấn Khải: Nguồn : http://www.thivien.net/viewpoem.php?ID=15992 Mừng anh Khoá về (Á Nam Trần Tuấn Khải, Việt Nam) "Nhân vừa đây hai bạn làng văn từ Hà Nội vào Nam có nhã ý ghé thăm tôi trong khi đương nằm giường bệnh. Bạn vui cười hỏi: "Nay Anh khoá đã về, hỏi bà khoá đã hả lòng chưa?" Nghe câu hỏi bất giác cảm động trong tâm, nên sau khi tiễn bạn, tôi viết vội mấy vần tiếp theo ba bài trước cũng gọi là đáp lại tấm lòng ưu ái của bạn và cũng gọi là đáp lại nỗi lòng căm trước mừng sau để các bạn làng văn cùng rõ" Anh khoá ơi! Nhớ từ khi em tiễn chân anh xuống tận bến tầu Mấy mươi năm đằng đẵng em những ôm sầu trông đợi tin anh Em giận thay cho lũ xâm lược nó gian manh Nỡ đem quân gia võ khí đập phá tan tành tổ quốc chúng ta. Anh khoá ơi! Cũng vì giang san mà anh phải lặn lội xông pha, Phất cờ Cách mạng vì nước vì nhà trong bấy nhiêu niên. Anh quyết một phen làm cho động địa kinh thiên Quét sạch quân xâm lược để dẹp yên đất nước sau này. Anh khoá ơi! nhờ công lao nên mới có ngày nay Khác nào giấc chiêm bao chợt tỉnh, thấy ngay cái cảnh huy hoàng. Em đón anh về với bao hy vọng vẻ vang Với bao cảnh tượng phi thường khác hẳn năm xưa Anh khoá ơi! Cả non sông Hồng Lạc tựa say sưa Tầu bay tầu lặn đón đưa che rợp biển trời, Toàn nhân dân già trẻ gái trai Mặt mày hớn hở như đổi cuộc đời xoay lại bể dâu. Anh khoá ơi! Từ Ải Nam Quan cho tới Mũi Cà Mau Cỏ cây sông núi khắp đâu đâu cũng thấy tưng bừng Từ thành đô cho tới tận suối rừng Không đâu không hớn hở vui mừng đón tiếp tin anh. Anh khoá ơi! hẳn từ đây anh khỏi bước lênh đênh, Cùng nhau chung hưởng thái bình giữa cõi Á Đông, Sẽ cùng nhau thắt chặt sợi tơ đồng, Cùng nhau bồi đắp cơ nghiệp cha ông cho được vẹn toàn. Anh khoá ơi! Ta sẽ làm cho nổi tiếng với doanh hoàn Làm cho dân tộc với giang san rạng rỡ hơn người Làm cho Bắc Nam xum họp chung vui Cho nhau hưởng phúc muôn đời, anh khoá em ơi! (1975) Kính giáo sư và gia quyến Trần Gia Trang an lạc thái bình và vui với ngày kỷ niệm : WORLD PEACE DAY NOVEMBER 17. May Peace prevail on Earth, Peaceguy Peaceguy's Prayer May the people on this planet be changed. Changed from hatred to love, Changed from greed to giving, Changed from selfishness to selflessness, Changed from apathy to action, Changed from jealousy to joy over someone's accomplishments, Changed from intolerance to acceptance, Changed from being destructive to being constructive, Changed from fighting to peace, Changed from killing to protecting life, Changed from censorship to freedom, Changed from ignorance to education, Changed from fearing our differences to rejoicing our variety. May we each take it upon ourselves to feed the hungry, cure the sick, house the homeless, educate the illiterate, love the unloved, compete to do the right thing instead of winning at any cost, make heros that teach our children to make the world a better place instead of glorifying violence and war, stand up and speak out against things that are wrong instead of sitting back and waiting for someone else, demand honesty from our governments, demand honesty from ourselves. May we each take responsibility for our own actions and realize that by refusing to change ourselves, we condone all the evils in the world. If one person changes they teach others by example, who in turn change and teach more, one person becomes as a pebble rolling down a mountain, picking up more pebbles as it continues, becoming an avalanche of change. It can happen, it must happen, it will happen. To make this prayer work, you have to change yourself. Nguồn : http://www.peaceday.org/ Copyright 1997 Don Morris. Feel free to use this anywhere and any place. All I ask is to reference this website if you do. Kính thư Tùng Thái Montréal, Québec, Canada |
 |
Thưa Thầy,
Con chưa từng được nghe ai ngâm bài thơ "Anh Khóa" nhưng chỉ đọc lời thơ thôi lòng đã không nguôi bồi hồi xúc động nỗi lòng của người cầm bút theo nghiệp văn chương, sự chung tình thắm thiết của người thiếu phụ Tiễn Chân Anh Khoá Xuống Tàu Anh khóa ơi ! Em tiễn chân anh xuống tận bến tàu, Đôi tay em đỡ cái khăn trầu, em lấy đưa anh Tay cầm trầu giọt lệ chạy quanh, Anh xơi một miếng cho bõ chút tình em nhớ thương. Anh khóa ơi ! Cái bước công danh ngoắt ngoéo đủ trăm đường. Anh đi một bước tấm gan vàng em xẻ làm hai Kìa người ta bè bạn vui cười, Đôi ta thương nhớ chỉ ngậm ngùi mà đứng bên nhau Anh khóa ơi ! Còi tu tu tàu sắp kéo cầu Đường trần em sắp sửa gánh sầu từ đâỵ Trông anh, em chẳng nỡ rời tay, Nói riêng em dặn câu này anh chớ có quên: Anh khóa ơi ! Người ta lắm bạc nhiều tiền, Anh em ta phận kém duyên hèn mới phải long đong. Một mình anh nay Bắc lại mai Đông, Lấy ai trò chuyện cho khuây lòng lúc sớm khuya ! Anh khóa ơi ! Chữ tương tư vai gánh nặng nề, Giang hồ anh sớm liệu trở về kẻo nữa em mong, Tính toán sao cho phỉ chí tang bồng ? Ở nhà em cũng dốc một lòng giữ phận thuyên quyên. Anh khóa ơi ! Cái máy phân ly sình sịch sắp chia duyên, Thôi anh ngồi lại, để em bước lên trên mạn bờ, Gió hiu hiu ngọn nước chảy lờ đờ, Dưới sông con tàu chạy, trên bờ em với trông. Anh khóa ơi ! Anh ra đi mây nước muôn trùng, Em trở về vò võ phòng không một mình. Với trông theo tàu ngoắt khúc sông quanh, Sông bao nhiêu nước, giọt lệ tình em bấy nhiêụ |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét