Cảm xúc sau khi đọc bài "Trần Thái Tôn, một nét tình người" của Thái Kim Lan

Cảm xúc sau khi đọc bài

"Trần Thái Tôn, một nét tình người"  

của Thái Kim Lan

 

Thái Kim Lan dịu dàng trong tà áo dài tại vườn hoa

Tôi vốn dòng họ Trần. Thuở nhỏ, học lịch sử Việt Nam, đến đoạn Trần Cảnh, sau khi được Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi, sống với nhau 10 năm không có con nối dòng, nghe theo lời Trần Thủ Độ, bỏ vợ Lý Chiêu Hoàng,  lấy vợ của anh là Trần Liễu đang mang thai để có con nối dòng và mang tiếng «bội tình, loạn dâm», tôi tự cảm thấy xấu hổ khi nhớ mình cũng họ Trần. Và chỉ muốn nhớ đến Vua Trần Nhân Tôn triệu tập Hội Nghị Diên Hồng, và Tướng Trần Hưng Đạo 3 lần đánh thắng quân Mông cổ xâm lược để được hãnh diện rằng mình cũng họ Trần.

 

Vua Trần Nhân Tôn trong lớp áo nhà tu hành

 

Tượng thờ Tướng Trần Hưng Đạo

Khi tôi soạn luận án về âm nhạc truyền thống Việt Nam, tôi phải đọc lại lịch sử Việt Nam và Ngô Sĩ Liên trong Đại Việt sử ký toàn thư, cũng phê phán Trần Cảnh đã «làm hại nhân luân, mở mối dâm loạn».

          Và từ đó đến bây giờ, tôi không có chút thiện cảm nào đối với Vua Trần Thái Tôn.

          Khi thấy bài «Trần Thái Tôn một nét tình người » của Thái Kim Lan trong tạp chí Khuông Việt số 9, vì hiếu kỳ và mến tài tác giả nên tôi đọc thử.

          Tôi đi từ ngạc nhiên nầy đến ngạc nhiên khác.

          À ra !…Trần Thái Tôn không phải là một ông vua dâm loạn, mà là nguời đã phản đối dữ dội và quyết liệt mưu mô của Trần Thủ Độ, đã từ bỏ ngai vàng như bỏ « một chiếc dép rách », đã một mình, lội suối trèo non lên đến Yên Tử tìm Quốc sư Phù Vân để xin Quốc sư giúp mình tìm Phật tu hành, lại biết nghe lời khuyên của quốc sư chấp nhận trở lại kinh đô, chịu cảnh "quên ăn mất ngủ, thương cảm ngổn ngang" để gánh trách nhiệm vì dân trị nước «lấy ý muốn của thiên hạ làm ý muốn của mình», «lấy tấm lòng của thiên hạ làm tấm lòng của mình», đã từng xông pha trận mạc cùng với quân sĩ chống quân Nguyên xâm lược năm 1257, đã giữ cho dân nước Đại Việt được sống trong cảnh quốc thái dân an, đã nhớ lời dặn dò của Quốc sư «không xao lãng việc nghiên cứu nội điển », đã học hỏi, nghiên cứu suy tư để sáng tác hơn 70 bài nguyện, tụng, kệ, bạch, đã để lại cho đời tác phẩm «Khoá hư lục» trong đó có quyển «Lục thời sám hối khoa nghi» tác giả  đã «qua thực chứng của mình, viết cho người khác».  

 

Tượng thờ Vua Trần Thái Tôn

      Là con người, Trần Cảnh đã dẹp phẫn uất của mình để làm những việc không phù hợp với mình cốt để an dân lợi nước.

      Là một vì vua đã rõ mặt minh quân, khoan hồng đại độ, một vì vua anh hùng (theo nhận xét của Hoà Thượng Thanh Từ) đã xông pha trận mạc để giữ gìn bờ cõi, biết trị dân, vì dân, và theo lòng dân.

      Là một thiền sư đã để cho đời nhiều tác phẩm tôn giáo, đạo đức học. Có hành động tự giác, biết lấy sám hối làm chìa khoá của tu thân, sám hối cho mình (tự lợi) mà cũng nghĩ đến việc dạy người khác sám hối (lợi tha).

          Kim Lan ơi! Kim Lan đã soi ánh sáng vào tâm trí mù mịt của tôi về lịch sử, để tôi thấy rõ Trần Thái Tôn là con người như thế nào. Kim Lan đã dẫn chứng nhiều tài liệu xưa nay, đã nhắc đến quan điểm của Thầy Lê Mạnh Thát, của Hoà Thượng Thanh Từ. Kim Lan không biện minh cho Trần Thái Tôn. Kim Lan không có ý thuyết phục người đọc bài của Kim Lan nhìn Trần Thái Tôn bằng đôi mắt của Kim Lan. Nhưng giọt lệ của cô nữ sinh trường Đồng Khánh và giọt nước mắt chân thành của Trần Cảnh trên Yên Tử đã rửa sạch hình ảnh của Trần Cảnh bội tình loạn dâm trong trí não tôi. Nhắc tới Trần Thái Tôn, tôi chỉ thấy hình ảnh của một con người đáng thương, một vì Vua đáng phục và một thiền sư đáng kính.

          Cám ơn Kim Lan đã cho tôi hình ảnh trung thực của Trần Thái Tôn, và có một giấc ngủ yên vui trong đêm nay, sau khi đọc bài "Trần Thái Tôn, một nét tình người" của Kim Lan.

Vitry/Seine, một đêm hè, 18/07/2004

Trần Văn Khê